Վահրամ Գայֆեճյանը (1879–1960) XX դարի հայ կերպարվեստի և գեղարվեստական կրթության հիմնադիրներից է: Նա հայկական իմպրեսիոնիզմի խոշոր ներկայացուցիչներից և առաջին հայ մոդեռնիստներից մեկն է, որի արվեստը ձևավորվել է XX դարասկզբին ռուսական ավանգարդի միջավայրում՝ կազմելով նրա մասը։ Վ․ Գայֆեճյանը նաև արդյունաբերական և քաղաքային ժանրերի առաջատար վարպետներից է հայ կերպարվեստում։

 

Վ․ Գայֆեճյանի 145-ամյակին նվիրված այս գողտրիկ ցուցահանդեսում ներկայացված «Դեկորատիվ մոտիվներ» և «Գունային կոմպոզիցիաներ» շարքերը (1902–1907) նկարչի ստեղծագործության ամենավաղ՝ մոսկովյան, մոդեռն-սիմվոլիստական շրջանից մեզ հասած բացառիկ գոհարներ են։ Խորհրդային շրջանում նկարիչը գաղտնի էր պահում այդ «վտանգավոր» գործերը, և միայն իր մահից հետո դուստրը, արվեստաբան Էլլեն Գայֆեճյանը հայտնաբերեց, ասպարեզ հանեց, ուսումնասիրեց դրանք։ Պատանի Վ․ Գայֆեճյանը դրանք ստեղծելիս լրջորեն տարված էր մոդեռնի դարաշրջանի ծրագրային գաղափարներով՝ ուղղված ներքին, անտեսանելի, ոգեղեն էությունների և զգացումների երևակմանը արվեստի լեզվի համապարփակ նորացման միջոցով, զուգորդական և ինտուիտիվ եղանակներով: Այդ ճանապարհին նա տեսողական պատկերը մերձեցնում է երաժշտությանը՝ կանխազգալով վերացական արվեստի ռահվիրա Վասիլի Կանդինսկու սինեսթեզիայի գաղափարը։ Նրբազգաց և ինտելեկտուալ Գայֆեճյանը Վ․ Կանդինսկուց մի քանի տարով ավելի վաղ ընդհուպ մոտեցավ վերացական արվեստին, սակայն ինչ-ինչ հանգամանքների բերումով իր այդ փորձարարությունները շարունակություն չունեցան։ Մինչդեռ, այս մանրիկ գլուխգործոցներն իրենց մեջ կրում են մոնումենտալ տարածություն գրավելու միտում, և դրանում այսօր հնարավոր դարձավ համոզվել մեծ մասշտաբի մեջ դրանց թվային վերարտադրման միջոցով։

 

«Դեկորատիվ մոտիվներ» և «Գունային կոմպոզիցիաներ» շարքերը Գայֆեճյանն առաջին անգամ ցուցադրել է 1919 թ․ Հայ արվեստագետների միության երկրորդ ցուցահանդեսին Թիֆլիսում, երբ դրանք անմիջապես գրավել են ժամանակի առաջադեմ արվեստի հանրության ուշադրությունը և հիշատակվել մամուլում։ 1961 և 1972 թվականներին շարքերը ցուցադրվել են Հայաստանի նկարիչների միությունում և Պետական (այժմ Ազգային) պատկերասրահում նկարչի հետմահու ցուցահանդեսներում։ 1972 թ․ ցուցահանդեսի պատկերագրքի ներածական տեքստը հեղինակել է Երվանդ Քոչարը, որն անչափ բարձր էր գնահատում Վ․ Գայֆեճյանի արվեստը։ Այդ ցուցահանդեսները, նկարչի ողջ գեղարվեստական ժառանգությամբ հանդերձ, մեծապես ազդել և նպաստել են XX դարի երկրորդ կեսի ազգային մոդեռնիզմի կայացմանը, որի վավերագիր վկայությունները բազմաթիվ են։  

 

Վ․ Գայֆեճյանը հայ կերպարվեստին ազնվական փայլ հաղորդեց և այն բարձրացրեց համաեվրոպական արդի արվեստի մակարդակին։  

 

Վաղը՝ դեկտեմբերի 6-ին, Հայաստանի ազգային պատկերասրահում տեղի կունենա «Վահրամ Գայֆեճյան-145. Վերացականության ակունքներում» ցուցահանդեսի բացումը։ Ցուցահանդեսի համադրողներ՝ Լիլիթ Սարգսյան, Մարգարիտա Խաչատրյան: