Բաքվի կողմից Ղարաբաղի ադրբեջանական համայնքի բանակցություններին ներգրավման մասին կատարվող բարձրաձայնումները հակադարձություն են պաշտոնական Ստեփանակերտի բանակցային սեղան վերադարձի հայկական կողմի առաջադրանքին:

 

Փախստականների հարցը թեժ պահելու Բաքվի քաղաքականությունը պատմություն ունի: Այն ուղղված չէ միայն միջազգային ընտանիքին՝ ուշադրություն գրավելու, մարդասիրական զանազան ծրագրերից օգտվելու և միջազգային հանրային կարծիքի վրա զգայուն ալիքներ հաղորդելու համար:

 

Ուրեմն, ըստ ԵԱՀԿ 1992 թ. մարտի  24-ի Հելսինկյան եզրափակիչ փաստաթղթի, հակամարտության կողմեր են ՀՀ-ն, Ադրբեջանը, ինչպես նաև ԼՂ ընտրված և այլ ներկայացուցիչներ: «Այլ»  ձևակերպումը Բաքուն շահագործում է իր շահերից բխած մեկնաբանություններ հրապարակայնացնելով:

 

Երկրորդ. ՀՀ-ն և Արցախը երբեք չեն ընդունել ԼՂ ադրբեջանական համայնք ձևակերպումը, թեև այդ համայնքի ներկայացուցիչները 1994-97 ժամանակահատվածում միշտ անուղղակի ձևով ներկայացվել են բանակցություններին։ Այդ ներկայությունը եղել է ադրբեջանական պաշտոնական պատվիրակության մաս կազմելով: Իբրև անկախ միավոր, ղարաբաղաադրբեջանական համայնքը երբեք չի մասնակցել որևէ բանակցության: 

 

Ադրբեջանը երբեք չի ընդունել ԼՂ-ի բանակցային կողմ լինելը, թեև 1994-97-ին բանակցել է եռակողմ ձևաչափով:

 

Ադրբեջանի մարտավարությունը եղել է այն, որ կա՛մ  բանակցում են  ՀՀ-ն և Ադրբեջանը, հետևաբար` ԼՂ հարցը տարածքային վեճ է երկու պետությունների միջեւ։ Կա՛մ, եթե ՀՀ-ն խոսում է Լեռնային Ղարաբաղի մասին, ապա ԼՂ-ում կա երկու համայնք:

 

Հայկական կողմի մեկնաբանությունը` ղարաբաղաադրբեջանական համայնքը բանակցային ձևաչափին չներառելու առումով քաղաքականորեն ընկալելի է: Այդ կարգավիճակը ունեցող ադրբեջանցիները մասնակցել են Ադրբեջանի ընտրություններին․ հետևաբար բանակցող Ալիևը ներկայացնում է նաև իրենց։

 

Այժմ ղարաբաղաադրբեջանական համայնքի անունով Թուրալ Գյանջալիևը, որը ներկայանում է իբրև այդ համայնքի նախագահ, միջազգային ընտանիքի անուղղակի հասցեագրված ուղերձներ է հրապարակում, թե իրենք պատրաստ են հայերի հետ խաղաղությամբ գոյակցել՝ Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականության սահմաններում  հակարմարտության լուծումից հետո։

Ադրբեջանը փորձում է լիարժեք օգտագործել փախստականների տունդարձի իրավունքի սկզբունքը, Ստեփանակերտի բանակցային սեղանի միացման առաջադրանքին հակադրելով  փախստականների միավորի մասնակցության անհրաժեշտությունը: Մինչդեռ փախստականների տունդարձի խնդիրը չի կարող միակողմանի բնույթ ունենալ: Անկախ նրանից, որ բանակցային կետերի այս հարցը ներառված է տարբեր փաստաթղթերում՝ մադրիդյան, նորացված մադրիդյան, կազանյան, լավրովյան, թե ԵԱՀԿ-ի տարբեր հայտարարություններում:

 

Ադրբեջանից և հյուսիսային Արցախից բռնատեղահանված կամ ուղղակի Բաքվի կազմակերպած ջարդերից փախած հայ փախստականների թղթածրարը միջազգայնացման բոլոր նախադրեալներն ունի:

 

Հայկական կողմը բոլոր պատճառները ունի միջազգային տարբեր ատյաններում աշխուժորեն արծարծելու հայ փախստականների տունդարձի իրավունքը՝ որպես Բաքվի ջարդարար քաղաքականության հետևանք: Եվ այդ հարցի արծարծմանն առընթեր՝ բարձրացնելու Արցախի բռնագրավված տարածքներն Արցախի Հանրապետությանը վերակցման առաջադրանքը:

 

Շահան ԳԱՆՏԱՀԱՐՅԱՆ

«Ազդակ» թերթի գլխավոր խմբագիր