Ի՞նչ խնդիրներ ունեն, այսպես կոչված, խաղաղության պայմանագրի 17 կետանոց բովանդակությունը համաձայնեցրած կողմերը։ Իսկ ի՞նչ խնդիրներ են լուծվում այս կամ այն կողմից։

 

Արժե նորից համառոտ խոսել այս մասին: Եթե մենք լիովին ազնիվ լինենք, ժամանակները մեզ թույլ կտան արձանագրել, որ տեղի է ունենում հետևյալը. գրեթե առանց դույզն-ինչ ամաչելու, Հայաստանը ցանկանում է հասնել խաղաղության պայմանագրին Ադրբեջանի համաձայնությանը, ընդ որում՝ ամեն գնով: Մինչդեռ ամեն գնով դրան կարելի է հասնել միայն անվերապահ հանձնվելու միջոցով, այսինքն՝ հակառակ կողմի ներկայացրած բոլոր պայմանների ընդունմամբ:

 

Ադրբեջանը խոստանում է ստորագրել նման փաստաթուղթ, սակայն ստորագրման այլ պայմաններ է դնում։ Կամ՝ նախապայմաններ: Նա պահանջում է Հայաստանի նախնական համաձայնությունը ստորագրելուց հետո այս նախապայմանները քննարկելու համար: Նրա կողմից արդեն հնչեցված նախապայմաններում կան թեմաներ, որոնք հայկական պետականության հիմնարար հայեցակետերին են առնչվում։

 

Հասկանալի է, որ Ադրբեջանը կոնկրետ այդ թեմաները դուրս է բերել համաձայնեցված պայմանագրի շրջանակներից, որպեսզի դրանք ևս դառնան թեմաներ, որոնցից Հայաստանը հետագայում չի կարող հրաժարվել։ Իսկ խաղաղության պայմանագրի գործող հոդվածների համալիրն այս դեպքում արդեն իսկ պայման է թվում հիմնարար թեմաներով բանակցություններ վարելու համար։ Այսինքն՝ հետագա բանակցությունները կիրականացվեն նախապես համաձայնեցված պայմանների շրջանակներում՝ սա է հնարքը:

 

Փաստորեն՝ անգամ Հայաստանի «կապիտուլացման» համար հնարավոր չէ ձեռք բերել Ադրբեջանի ստորագրությունը: Եվ դա երբեմն պատահում է, եթե լրջորեն մտածում ես, որ հանձնվելու ամենահեշտ ճանապարհը պատրաստ լինելն է՝ զիջելու այն ամենը, ինչ քեզանից պահանջում են: Բայց՝ ոչ։

 

Ուրեմն ուրիշ է՞լ ինչ է ուզում Ադրբեջանը։ Կարծես թե՝ ամեն ինչ ապագայում կարելի է ձեռք բերել արդեն իսկ համաձայնեցված պայմանների շուրջ բանակցություններում։

 

Ընթերցողին չեմ տանջի. սա արդեն մեկ անգամ չէ, որ ասվել է այդ երկրի նախագահի մակարդակով՝ Հայաստանը կարող է գոյություն ունենալ միայն այն պարագայում, եթե ընդունի Ադրբեջանի բոլոր պայմանները։ Միայն Ադրբեջանը կարող է թույլ տալ, որ Հայաստանի ներկայիս տարածքում պետություն ձևավորվի։ Իսկ թե ինչպիսի պետություն՝ դա նույնպես պետք է ասի Ադրբեջանը։

 

Հայաստանի համար վիճակը ծանր է: Ու դա եղավ այն պատճառով, որ Հայաստանում երբեք չհասկացան իրավունք երևույթի նշանակությունը միջազգային հարաբերություններում  և պետական շինարարության դեպքում: Այստեղ միշտ կարծել են, թե ապագան կարելի է որոշել խանութպանի պարզ բանաձեւով՝ «կեսը տուր, մնացածը քեզ պահիր»: Պարզվեց, որ կյանքը մի փոքր այլ կերպ է կառուցված։

 

Ըստ այդմ՝ հիմա պետք է փորձենք վերագնահատել խանութպանի տրամաբանությունը։ Ամեն ինչ դեռ առջևում է, մանավանդ որ հին աշխարհն այլևս գոյություն չունի։ Դրսից ոչ ոք չի ասի ճշմարտությունը։ Բոլորը պետք է նոր աշխարհ կառուցեն՝ բոլորովին նոր սկզբունքներով:

 

Մանվել ՍԱՐԳՍՅԱՆ