Էներգետիկայի զարգացումը կարևոր նշանակություն ունի ցանկացած երկրի տնտեսության հետագա զարգացման գործում: Այս տեսակետից ավելի է կարևորվում նորանկախ Արցախի Հանրապետության էներգետիկայի զարգացման հիմնախնդիրը:

 

Հայկական երկրորդ պետության էներգետիկայի զարգացման բնագավառում ունեցած նշանակալի ներդրման համար էնեգետիկայի բնագավառի անվանի գիտնական, տեխնիկական գիտությունների թեկնածու, բազմաթիվ ակադեմիաների իսկական անդամ, գրող, հրապարակախոս Ստեփան Պապիկյանին հանձնվեց Արցախի Հանրապետության պետական պարգև՝ «Երախտագիտություն» մեդալը:

Հրամանագիրը ստորագրել է Արցախի նախագահ Բ. Սահակյանը:

 

Ստեփան ՊԱՊԻԿՅԱՆԻՆ շնորհավորելով Արցախի Հանրապետության նախագահի կողմից արժանացած պետական պարգևի՝ «Երախտագիտություն» մեդալի կապակցությամբ, «Ավանգարդ»-ը մի քանի հարց ուղղեց նրան:

 

- Հայաստանի էներգետիկայի զարգացման բնագավառում ևս նշանակալի է Ձեր ավանդը, ինչին տարբեր տարիների անդրադարձել է նաև «Ավանգարդ»-ը: Ինչպե՞ս կբնութագրեիք կամ կգնահատեիք հայաստանյան էներգետիկայի ներկա վիճակը: 

 

- Հայաստանի էլեկտրաէներգետիկական համակարգը կարելի է բնութագրել տարբեր տեսակետից: Ունենք Երևանի ջերմային էլեկտրակայանի նոր էներգաբլոկը և Հրազդանի 5–րդ էներգաբլոկը: Դրանք արդիական սարքավորումներով կահավորված կայաններ են՝ աշխատանքի բարձր արդյունավետությամբ: Այդ մասին դեռևս տարիներ առաջ «Ավանգարդ»-ում տպագրել ենք բազմաթիվ հոդվածներ: Դրանց գումարային դրվածքային հզորությունը կազմում է մոտ 700 ՄՎտ:Կադրերի պակաս չունենք: Ներկայումս մեծ ծավալի աշխատանքներ են կատարվում բարձրավոլտ էլեկտրահաղորդման գծերի նորացման ուղղությամբ: Այդ նախագծի փորձագիտական աշխատանքները կատարվել են իմ կողմից: Կորուստները հին գծերում շատ են, նորացման դեպքում կփոքրանան: Ջերմամատակարարման համակարգերի վիճակը շատ վատ է. այն փաստորեն չի գործում: Մի խոսքով՝ անհրաժեշտ է մշակել ոլորտի զարգացման գիտականորեն հիմնավորված երկարաժամկետ ծրագիր և փուլ-առ փուլ իրականացնել:

 

- Տխրահռչակ այն տարիների խավարը հաղթահարելուց հետո ազգաբնակչությունն այսօր էլ տառապում է էլէներգիայի բարձր սակագնից և այսպես կոչված՝ հավելագրումներից: Հայաստանում գործող բազմաթիվ ՀԷԿ-երի, ՋԷԿ-ի, ՀԱԷԿ-ի աշխատանքը, փաստորեն, այնքան արդյունավետ չէ, որ անվճարունակ հայստանաբնակը մատչելի էլէներգիա ստանա: 

 

- Երևան քաղաքն ամբողջությամբ ապահովված է էլեկտրամատակարարմամբ: Բնակչության գազաֆիկացման աստիճանը կազմում է 95%: Կենտրոնացված ջերմամատակարարումը, որը խորհրդային ժամանակաշրջանում բավարարում էր բազմաբնակարան շենքերի շուրջ 85%-ը, գործնականում գրեթե ամբողջությամբ դադարել է գործել՝ սկսած 2004-2005թթ. ջեռուցման շրջանից:  Ավան վարչական տարածքում գործում է կոգեներացիոն էներգամատակարարման համակարգ՝ 4,000 ԿՎտ դրվածքային էլեկտրական, 4400 ԿՎտ ջերմային հզորություններով և 15.12 ՄՎտ գագաթնային կաթսայական հզորությամբ: Այն սպասարկում է 39 ԲԲՇ-ների, սակայն նախատեսված է Ավան վարչական շրջանի՝ թվով 76 ԲԲՇ-ների ջեռուցման և տաք ջրի պահանջարկի ապահովման համար: Կոգեներացիոն համակարգ գործում է  նաև Մ. Հերացու անվան պետական բժշկական համալսարանի էներգակենտրոնում: Այն, ի տարբերություն առաջինի, ի վիճակի է նաև ապահովել համալսարանային շենքերի մի մասի ջերմամատակարարումը 1.5 ՄՎտ հզորության աբսորբցիոն տեղակայանքի միջոցով։ Իսկ ընդհանուր առմամբ ջեռուցումը բնակարանային սեկտորում իրականացվում է անհատական տաք ջրի և ջեռուցման բնակարանային կաթսաներով, գազի և/կամ փայտի վառարաններով, էլեկտրական ջեռուցիչներով, իսկ հանրային/կոմերցիոն շենքերում՝ միայն ջեռուցող կաթսայատներով:

 

Բնակելի սեկտորում բնական գազի գերիշխող դերը նույնպես ակնհայտ է: Բնական գազի մասնաբաժինն ընդհանուր էներգածախսերի մեջ կազմել է 66-68%: 

 

Էլեկտրաէներգիայի սակագնի ձևավորման վրա ազդում են բազմաթիվ գործոններ՝ վառելիքի և շահագործման ծախսերը, իրական կորուտների մեծությունը և այլն: Ներկայումս, որքան ինձ հայտնի է՝ հավելագրումների առնչությամբ աշխատանքներ են կատարվում: Էլեկտրաէներգիայի սակագինը կարող ենք նվազեցնել , եթե կարողանանք լուծել հետևյալ խնդիրները.

 

► Երևանի և Հրազդանի ջերմային էլեկտրակայաններում տեղադրվի ջերմաֆիկացիոն հանգույց,այսինքն համատեղ ցիկլով արտադրենք էլեկտրական և ջերմային էներգիա,

 

► Որոշակի հզորությամբ սկսեն աշխատել արդյունաբերական գործարանները,

 

► Մշակել գիտականորեն հիմնավորված համալիր ծրագիր:

 

Կարծում եմ ճիշտ կլիներ՝ Երևան քաղաքի համար հատկացնել գլխավոր էներգետիկի հաստիք: Անչափ կարևոր հարց է և հրատապ լուծում է պահանջում:

Հէկ-երի աշխատանքը նույնպես պետք է կանոնակարգել: ՀԱԷԿ-ի հարցը բավականին տարողունակ է և այս հարցազրույցի շրջանակներում ամբողջությամբ դժվար կլինի ընդգրկել: 

 

- Ինչպե՞ս եք վերաբերվում այլընտրանքային, մասնավորապես արեգակնային էներգետիկային: Հայաստանում կարծեք թե առկա են դրա համար նպաստավոր բոլոր պայմանները, կան նաև տարբեր առաջարկներ, սակայն էլեկտրականությունն է շարունակում մնալ մեր էներգետիկայի գլխավոր բաղկացուցիչը: Արդյո՞ք դա միայն քաղաքական պատճառների հետևանք է:

 

- Հայաստանն աղքատ է վառելիքաէներգետիկ ռուսուրսներից,  հետևաբար անհրաժեշտ է զարգացնել այլընտրանքային էներգետիկայի բոլոր ճյուղերը, հատկապես արևային էներգետիկան: Երկրորդ կարևոր բաղադրիչը էներգախնայողական ճկուն և վստահ քաղաքականություն իրականացնելն է: Հայաստանում և Արցախում արևոտ օրեր շատ կան, հետևաբար պետք է օգտվել այդ առավելությունից: Միայն այս տարի շահագործման են հանձնվել Ծաղկաձորում՝ մոտ 500 Կվտ հզորությամբ, Թալինում՝ մոտ 1000Կվտ հզորությամբ արևային էլեկտրակայաններ: Ներկայումս այս աշխատանքները շարունակվում են: Կկուտակվի մեծ փորձ հետագայում ավելի ճշգրիտ  մոնիտորինգ  իրականացնելու համար: Սակայն դեռևս այս բնագավառների համար մասնագիտական ամբիոներ չունենք՝ կադրեր պատրաստելու համար: Այն ուսումնասիրվում է առանձին առարկայի կարգավիճակով:

 

- Հայտնի է, որ մեծ ծավալի աշխատանքներ եք կատարում նաև Արցախի էներգետիկ տնտեսության զարգացման գործում:

 

- Արցախում սկսել ենք բազմաթիվ հիդրոէլեկտրակայանների նախագծման և կառուցման աշխատանքները: Այս տարի շահագործման հանձնվեց Թարթառ գետի վրա 12 ՄՎտ հզորությամբ հիդրոէլեկտրակայան: Այն իր հզորությամբ երկրորդն է, աշխատում է ավտոմատ ռեժիմով և տարեկան կարող է արտադրել ավելի քան 80 միլիոն Կվտժ էլեկտրական էներգիա: Սարքավորումները բերվել են Եվրոպայից, և կարող է համարվել եզակի ինժեներական կառույց: Ներկայումս Արցախի էներգետիկ տնտեսության զարգացման հիմնախնդիրները մեր ուշադրության կենտրոնում են և կփորձենք ապահովել բարձր մակարդակ: Դեռևս չլուծված խնդիրներ էլ շատ կան:

 

Ստացած պարգևն, անշուշտ, պարտավորեցնում է է՛լ ավելի արդյունավետ աշխատել՝ վերը նշված հարցերի լուծման համար:

 

Հարկ է նշել, որ այս տարի Արցախում Թարթառ գետի վրա շահագործման է հանձնվել արդիական սարքավորումներով  կահավորված «Ջերմաջուր» հիդրոէլեկտրակայանը՝ 12 ՄՎտ  գումարային հզորությամբ: Հիմնական սարքավորումները բերվել են Եվրոպայից: Շահագործվում է տեղական մասնագետների կողմից: Այն տարեկան կարող է արտադրել ավելի քան 80 միլիոն Կվտժ էլեկտրական էներգիա: