ՀՅՈՒՐԱՍՐԱՀ


ԿԱՐԵՆ ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆԸ հայ թատերական ռեժիսուրայի այսօր արդեն ավագ սերնդի ներկայացուցիչներից է, մեծ կենսագրության տեր անձնավորություն, ով վերջին տարիներին բեմադրություններ է իրականացնում միայն Թատրոնի և կինոյի պետական ինստիտուտում` հնարավորություն չունենալով հանդես գալ արհեստավարժ բեմերում... - Դուք Ձեր ստեղծագործական կենսագրությունը սկսել եք 1970-ական թվականներին, մեր թատրոնի համար` բարենպաստ ժամանակներում: Ինչու՞ հենց թատրոնն ընտրեցիք որպես ինքնարտահայտման միջոց: - Ես մեծացել եմ թատերական ընտանիքում: Հայրս հանրապետության ժողովրդական արտիստ Լևոն Աբրահամյանն էր, ում նախաձեռնությամբ էլ, դեռ դպրոցական, բարձրացա Գյումրիի թատրոնի բեմ, մի քանի պատանիների դերեր խաղացի: Անպայմանորեն մեծ դեր է կատարել հորս ներկայությունը, նրա մասնագիտությունը, սակայն ես մեր ընտանիքի չորս զավակներից միակն էի, որ գնացի թատրոն: Ուրեմն, միայն ժառանգականությունը չէր կատարել դեր. ներքին մղումները, ի վերջո` ներքին ձայնը, որը հրամայում էր ու պահանջում… Ես ընդունվեցի Գեղարվեստաթատերական ինստիտուտի ռեժիսորական ֆակուլտետ, սովորեցի պրոֆեսոր Արտաշես Հովսեփյանի արվեստանոցում, և մասնագիտության հանդեպ հետաքրքրությունս ու հարգանքս մեծացավ, աշխարհայացքս ընդլայնվեց: - Ձեր գործունեությունը սկսել եք Ձեր մանկության քաղաք Լենինական-Գյումրիում: Այլ առաջարկություններ չկայի՞ն, թե՞ ուզում էիք հենց Ձեր քաղաքում ապրել: - Առաջարկություններ, իհարկե, եղել են, սակայն ընտանիքս, արդեն սիրելի քաղաքը, նույնքան սիրելի թատրոնն ինձ համար ամեն ինչ էին: Թատրոնը ստեղծագոր ծական վերելք էր ապրում, հրաշալի ավագների կողքին տաղանդավոր երիտասարդություն կար: Գյումրիի թատրոնը թատերական փորձարարության ու նորարարության անզուգական հանգրվան էր: Որքան հեշտ, նույնքան էլ դժվար էր այս թատրոնում աշխատելը, այդ պատճառով էլ ինձ թվում էր, թե ամեն մի բեմադրությամբ ես քննություն եմ հանձնում: - Դուք Գյումրիի թատրոնում բեմադրել եք հայ և համաշխարհային դասական հեղինակների շատ ստեղծագործություններ. Պարոնյանի, Պուշկինի, Շիլլերի, Շիրվանզադեի երկերը: Դիմել եք նաև ժամանակակից թատերգությանը: Ի՞նչ էիք որոնում ու հաստատում Ձեր բեմադրություններում: - Ես փնտրում էի մարդուն, անհատականությանը: Իսկապես հզոր անհատին, ում կարոտել էինք, ում ուզում էինք տեսնել մեր կողքին: Ես իդեալներ չէի փնտրում, չէի ուզում իդեալականացնել մարդուն, այլ ուզում էի նրան դիտարկել բոլոր կողմերից` անպայմանորեն կարևորելով անհատականության գծերը: Ժամանակը նոր հերոսներ և նոր մտածողություն էր պահանջում, որովհետև իսկապես եկել էր մի շրջան, երբ բոլորս էինք զգում վերափոխումների անհրաժեշտությունը, երբ բոլորիս մեջ նստած էր բունտի գաղափարը: Թատրոնն այն հրաշալի վայրն է, ուր կարելի է ապստամբել ու կռվել, կյանքում չասվող մտքերն ասել բեմից, կռվել ու պայքարել…Ամեն մի բեմադրություն նրա ստեղծողի ու հանդիսատեսի միջև յուրատեսակ երկխոսություն է, արվեստագետի բարձրաձայն մենախոսությունն է` արտահայտված թատերայնության լեզվով… - Ձեր հարազատ թատրոնում առիթ ունեցաք ստեղծագործելու նաև Խորեն Աբրահամյանի կողքին, նրա հետ հանդես գալ որպես համաբեմադրիչ… - Խորեն Աբրահամյանն իմ կյանքում մի մեծ ժամանակաշրջան է, որից ես երբեք չեմ ուզում բաժանվել: Նրա հետ իրականացրեցի «Այսօրվա նորություններից», «Մաուգլի» բեմադրությունները` դառնալով նաև «Մաուգլիի» բեմականացման հեղինակը: Երբ Խորեն Աբրահամյանն ընտրվեց Սունդուկյանի անվան թատրոնի գեղարվես տական ղեկավար, ինձ հրավիրեց իր հետ աշխատելու: Այստեղ էլ նրա հետ իրականացրել եմ «Ոճրագործի ընտանիքը», «Ռանչպարների կանչը» և «Ժողովրդի թշնամին» պիեսների բեմադրությունները: Մեծ, շատ մեծ արվեստագետ էր Խորեն Աբրահամյանը, իսկական դպրոց բոլորիս համար: Նա իր մեջ խտացնում էր ժամանակը, դառնում էր ժամանակի կրողը: Լինելով բացառիկ դերասանական և ռեժիսորական անհատականություն, իր կերպարով` իսկական քաղաքացի, քաղաքային կենցաղի ու մտածողութ յան կրող, նա ազգային թատրոնին այլ գույներ ու մտածողություն բերեց… Իմ ստեղծագործական երջանկության մեծ հատվածը կապակցվում է հենց Խորեն Աբրահամյանի անվանը: Ցավում եմ, որ նոր սերունդը, որն այլ արժեքների կրողն է դարձել, սկսում է չճանաչել նաև Խորեն Աբրահամյանին: Մինչդեռ չի կարելի պատկերացնել ժամանակակից հայ թատրոնն ու դերասանական արվեստն առանց Խորեն Աբրահամյանի… - Դուք Ղարաբաղյան պատերազմի մասնակից չեք, սակայն պատերազմի ամենադժվար օրերին ինքնակամ գնացիք Ստեփանակերտ և ղեկավարեցիք Վահրամ Փափազյանի անվան թատրոնը: Ինչու՞ գնացիք, չէ՞ որ Սունդուկյանի անվան թատրոնի փոխտնօրենն էիք, ապրում էիք Երևանում: - Ինքնակամ բառը չեմ ուզում օգտագործել, որովհետև ինձ հրավիրեցին այդ թատրոնի ավագները` Մարգո Բալասանյանը, Բենիկ Օվչյանը, Զինավոր Գևորգյանը, Միքայել Հարությունյանը… Թատրոնը լրիվ կազմալուծվել էր, պատերազմող քաղաքում մարդիկ մոռացել էին թատրոնի մասին: Ես պատկերացրեցի իրավիճակն ու ընդունեցի հրավերը: Երկու տարուց ավելի աշխատեցի Ստեփանակերտի պետական թատրոնում, իրականացրեցի մի շարք բեմադրություններ, որոնցից ինձ համար ամենաթանկը Վարդան Հակոբյանի «Արցախյան բալլադն» էր: Պիեսը ծնվեց թատրոնում, խաղացինք նկուղներում, թատրոնի կիսավեր շենքում… Մարդիկ եկան ու լցրեցին դահլիճը. եթե թատրոնը գործում է, ուրեմն` հեռու չէ հաղթանակը: Այս զգացմամբ էին ապրում բոլորը: Պատերազմին մասնակցել` չի նշանակում միայն համազգեստ կրել ու զենքով առաջ գնալ: Իմ պատերազմը թատրոնի միջոցով էր, թատրոնի լեզվով… - Ստեփանակերտից հետո հիմնադրելով Աշտարակի պետական թատրոնն ու մի շրջան ղեկավարելով այն` Դուք հեռացաք ակտիվ ստեղծագործական ընթացքից: Ինչու՞: - Արվեստագետին պետք է արժևորել, գնահատել, նաև` սիրել: Մեզ մոտ սերն ու հոգատարությունը չկա: Ես չեմ տրտընջում, չեմ բողոքում, որովհետև ես ստեղծագոր ծում եմ իմ ուսանողների հետ, սակայն, իհարկե, մեծ բեմի կարոտը կա իմ մեջ: Տասնյակ չբեմադրված պիեսներ ու չիրականացված ծրագրեր կան իմ մեջ, սակայն դրանք «տեսնող» է պետք: Ես այն մարդկանց թվին չեմ պատկանում, ովքեր վազում են գերատեսչությունների միջանցքներով, կուրծք են ծեծում, կռիվ տալիս, քծնում ու շաղակրատում տարբեր պաշտոնյաների: Ես հորս նման եմ` անթեք, չհաշտվող: Հորս արմատները Բիթլիսից էին գալիս, չնայած ծնվել էր Տաշքենդում: Ուրեմն, «մշեցու կող» ասածը ես էլ ունեմ: - Ի՞նչ եք ասում Ձեր ուսանողներին, ի՞նչ եք սովորեցնում: - Ասում եմ, որ պետք է ապրել` կյանքը սիրելով: Պետք է ապրել` պայքարելով: Թույլ ու պայքարի անպատրաստ մարդը չի կարող ինքնահաստատվել…

Լևոն ՄՈՒԹԱՖՅԱՆ