«Լ. Տեր-Պետրոսյանը հավատ չի ներշնչում»,- ասում է Պարույր Հայրիկյանը


Արդեն գրեթե երկու շաբաթ է անցել ՀԱԿ-ի վերջին հանրահավաքից, երբ Լևոն Տեր-Պետրոսյանը, չհրաժարվելով արտահերթ ընտրությունների պահանջից, հայտարարեց, որ թերևս իշխանություններն էլ բանակցությունների իրենց օրակարգը կարող են առաջարկել: Իշխանություններն, իհարկե, արտահերթ ընտրութ յունների շուրջ բանակցությունների առաջարկը տունտունիկ խաղալ են համարում` չմերժելով մնացած հարցերում ընդդիմության հետ համագործակցությունը: Քաղաքական առումով ինչպե՞ս կարելի է բնութագրել հանրապետության ներքաղաքական վիճակը, և ի վերջո ո՞ւր կամ ինչի՞ կարող է հասցնել մեզ քաղաքական այս խաղը: Այս ամենի մասին «Ավանգարդի» ընթերցողների հետ իր մտորումներն է կիսում մեզանում քաղաքական պայքարի թերևս ամենամեծ փորձառությունն ունեցող Պարույր ՀԱՅՐԻԿՅԱՆԸ : - Իրողություն է, որ հիմնական իշխանակիր ուժը «Հանրապետականն» է, և ընդդիմադիր դաշտում էլ երևացող ուժը որպես մի քանի կուսակցությունների միավորում հանդես եկող ՀԱԿ-ն է: Նրանց հարաբերությունները բացարձակապես ապագա չունեցող երկխոսություն է` ազգային շահերի, մարդու իրավունքների ընկալման տեսանկյունից: Իսկ եթե նրանք համաձայնություն կայացնեն, ապա այդ համաձայնությունը որակապես չի տարբերվելու ժամանակին Ռոբերտ Քոչարյանի և Կարեն Դեմիրճյանի ստեղծած «Միասնություն» դաշինքից: Կարևոր եմ համարում գոնե խոստումնալից լինելու տեսանկյունից քայլերը հստակ լինեին մարդկանց համար` թե ինչ փոփոխութ յուններ պետք է բերեն: Երբ դիմացինիդ համարում ես հեռացման ենթակա քաղաքական ուժ, այսինքն, ըստ էության նրան հանցավոր ես համարում և դրան զուգահեռ գնում ես նրա հետ բանակցությունների, չեմ կարծում, որ այդպիսի մոտեցումը կարող է հեռանկար ունենալ: Եթե իշխանությունը համաձայնի, որ պետք է արտահերթ ընտրութ յուններ կայանան, կնշանակի ուղղակիորեն ընդունել, որ ինքն անարդար, հանցավոր իշխանություն է: Իսկ այսօրվա իշխանակիրների` այդպիսի տրամաբանությամբ ապրել և աշխատել կարողանալու դեպքում գալիս է երկրորդ հարցը. ո՞րն է երաշխիքը, որ այս ընտրություններն ավելի լավը պիտի լինեն: Նաև` այդ ընտրությունների արդյունքում իշխանության եկող ուժն ի՞նչ ծրագրեր է պատրաստել մեր ժողովրդի համար: Ես բազում անգամներ հնչեցրել եմ, իշխանական օղակներին ներկայացրել Հայաստանը կատարյալ ժողովրդավարական երկիր դարձնելու համակարգը, որի ուղղությամբ աշխատում եմ մի քանի տասնյակ տարի, և այն մատուցվել է բոլոր քաղաքական ուժերին: - Ասում են` երկխոսություն, չնայած` «Հանրապետականը» բազմիցս է հերքել երկխոսության հնարավորությունը արտահերթ ընտրությունների շուրջ: ՀԱԿ-ի ղեկավարները և´ պնդում են արտահերթի պահանջը, և´ ասում, թե կարող է` իշխանություններն էլ իրենց օրակարգն առաջարկեն: Ինչ-որ անհասկանալի բան կա. ի վերջո, ՀԱԿ-ի ուզածն ի՞նչ կարող է լինել այս պարագայում : - Վերջին ճշտումն, իսկապես, տեղին էր: Մի կողմից ասում են` ավազակապետություն է, հետո էլ պատրաստվում են այդ ավազակապետության հետ ընդհանուր հայտարարի հասնել: Եթե նրանց նպատակը խոսակցությունն է, ապա դա էլ վատ չի. իրարամերժ քաղաքական ուժերի միջև էլ խոսակցությունը վատ չէ: Բայց ես գիտեմ, որ ինձ քաղաքական գործնականության տրամադրել են որոշակի նպատակներ և սկզբունքներ: Հետո նոր դրան զուգահեռ անհրաժեշտություն է ծագել որոշ մարտավարական խնդիրներ լուծել, նաև խոսել: Օրինակ, ժամանակին խոսել եմ Գորբաչովի և Կենտկոմի անդամների հետ` պահանջելով ընդունել օրենք` հանրաքվեի մասին: Ես դրանից առաջ գիտեի, որ իմ ազգը պետք է ազատագրվի բոլշևիկյան բռնապետությունից: Ես խոսում էի Գորբաչովի կամ մյուս իշխանավորների հետ, որովհետև կար նպատակ: Հիմա ո՞րն է սրանց նպատակը. արտահերթ ընտրություններ նշանակում է փոխել քաղաքական ուժերի հարաբերակցությունը իշխանության օղակներում: Ընտրության իմաստը դա է: Եթե ժողովրդական լեզվով ասելու լինենք` աթոռ են ուզում: Աթոռ ուզելը հանցագործություն չէ, որովհետև քաղաքական գործիչը աթոռի` իշխանական լծակների միջոցով պետք է ինչ-որ բան անի: Բայց հստակ չի ասվում, թե այդ իշխանափոխությունն ինչո՞ւ է պետք: Մի ասացվածք կա. ասում են` եթե քեզ մի անգամ խաբում են, դու մեղավոր չես, երբ երկրորդ անգամ են խաբում, պիտի մտածես քո մեղավորության չափի մասին, իսկ երրորդ անգամ խաբելու դեպքում արդեն դու ես մեղավոր: Լ. Տեր-Պետրոսյանը, իր թիմակիցները դեմ են եղել ժողովրդավարությանը Հայաստանում, արմատավորել են հակաժողովրդական ավանդույթներ: Ես կարծում եմ` ժամանակը կբավականացնի, որպեսզի այն քաղաքական ուժերը, որոնք իսկապես առաջնորդվում են մարդու իրավունքներով և ազգային արժեհամակարգով, հայտարարի գան: Իսկ այդ դեպքում մեկ գերնպատակ կա. Հայաստանը պետք է դարձնել ժողովրդի սեփականությունը: - Որո՞նք են այն քաղաքական ուժերը, որոնք Ձեր հիշատակած արժեքներն են կրում: Կա՞ն այսօր այդպիսիք, թե՞ դա միայն ցանկություն է: - Այս պահի դրությամբ միայն ցանկություն է, որովհետև այդպիսի արժեքների հետևորդ ուժերը պետք է որ արդեն արձագանքած լինեին: Դաշնակցությանը, Ժառանգությանը նյութերը տրամադրված են, վեց կուսակցություններ քննարկել են Հայաստանը կատարյալ ժողովրդավարական դարձնելու մոդելը և համաձայնվել են: Մի դժվարություն կա. երբ ստեղծեցինք ինքնորոշման շարժումը, քաղաքական դաշտում այն ենթադրում էր նաև բազմակուսակցական համակարգի ստեղծում: Բայց այն ժամանակ տարբեր կուսակցություններ չկային, այն ժամանակ դա քաղաքացիական շարժում էր: Այսօր կան քաղաքական ուժեր և նրանք շարժվում են միայն իրենց հայտնի նախասիրություններով ու հավակնություններով: Հիմա արտահերթ ընտրություններ պահանջելով, ինչո՞վ եք գնալու այդ ընտրություններին. այն ընտրական օրենսգրքո՞վ, որին դեմ քվեարկեց Դաշնակցությունը, այսինքն` ընդդիմությունը: Այդ օրենքով ուզում եք գնալ արդար ընտրությունների՞: Ռ. Քոչարյանի ձևավորած ընտրական համակարգը ձեզ դո՞ւր է գալիս…: Եթե այս հարցերի մասին չես խոսում, ժողովրդի մասին մտահոգ լինելու քո բոլոր խոսակցություններն արժեք չունեն: - Ըստ էության, Դուք առաջարկում եք մի մոդել, ըստ որի այս 20 տարվա ընթացքում ստեղծածը ջնջելու ենք և նորը կառուցենք: - Ոչ միայն 20 տարվա, այլ վերջին 200-300 տարվա ժողովրդավարական աշխարհը պետք է փոխվի: Ես առանց դժվարության, ամերիկացիներին, ֆրանսիացիներին, անգլիացիներին ապացուցում եմ, որ իրենց երկրներում գործող ընտրական համակարգերը շատ արատավոր են` մարդու իրավունքների տեսանկյունից: - Հիմա ամբողջ աշխարհն է սկսում փոխվել: - Դուք ասում եք` Հայաստանում շատ բան պիտի փոխվի: Այո, փոխվելու է ընտրական համակարգը, բայց ոչ միայն Հայաստանում: Ութ տարի առաջ ես մի հոդված էի գրել, որտեղ ասում էի, որ մեր քաղաքակրթությունը կանգնած է Ժողովրդավարության համընդհանուր հռչակագիր ընդունելու անհրաժեշտության առաջ: Եթե Հայաստանը դա անի, մենք շատ շահեկան վիճակում կլինենք, բայց Հայաստանը կարծես չի շտապում դա անել: - Հնարավո՞ր է, որ մեզանում ինչ-որ իմաստով կրկնվի 96 թվականը: Այն ժամանակ բացառվում էր, որ ընդդիմությունը Նախագահի միասնական թեկնածու ունենար, բայց ունեցավ, ինչում մեծ էր Ձեր դերը: - Անկեղծ` դուք ճիշտ եք ասում. եթե ես էլ ինձ պահեի այնպես, ինչպես պահում էր Վազգեն Մանուկյանը, ոչինչ չէր ստացվի: Հիմա բավական է, որ կուսակցությունների ղեկավարները, ում հետ արդեն խոսել եմ, իրենց շահերից ելնելով հարկ եղած ձևով վարվեն, և մենք շատ մեծ փոփոխություն կարող ենք կատարել: Ընդհուպ այն, որ «Հանրապետական» կուսակցությունը հիշի, որ ինքը ԱՄԿ-ից է ծագում, հիշի, որ ԱՄԿ-ի ղեկավարն էլ ես եմ եղել և ասի` դու ժամանակին մեզ առաջնորդել ես, հիմա էլ միասին գնանք: Այսօր միավորվելու հնարավորությունը շատ մեծ է: Միայն մի բան է պետք, որ ծախված չլինեն: Մեկը կարող է ծախված լինել ՑՌՈՒ-ին, մյուսը` ԿԳԲ-ին, երրորդը` իշխանություններին: Այդ դեպքում է, որ համաձայնություն չես կարող կայացնել:

Արթուր ԴՈԽՈԼՅԱՆ