Տնտեսական միջուկով քաղաքական թափոնը
Ընտրական օրենսգիրքը թեև արդեն ընդունված է, բայց խորհրդարանում աշնանային նստաշրջանը սկսվեց ընտրական` համամասնական և մեծամասնական սկզբունքների շուրջ բանավեճով: Ընդհանրապես ազատ ընտրությունների միջոցով իշխանություններ ձևավորելու խնդրի շուրջ ՀԱԿ-ի և ՀՅԴ-ի տեսակետները համընկնում են: Սա նշանակում է արդյոք, որ միմյանց հետ մշտապես հակասություններ ունեցող այս կուսակցությունները կարող են և համագործակցել: Այս հարցերի մասին է հարցազրույցը ԱԺ` ՀՅԴ պատգամավորական խմբակցության անդամ Լիլիթ ԳԱԼՍՏՅԱՆԻ հետ: - Ամիսներ առաջ մեր առաջին հարցազրույցում, երբ քննարկվում էր Ընտրական օրենսգիրքը, Դուք ասացիք, թե առաջիկա ընտրություները` և´ խորհրդարանի, և´ նախագահի, Հայաստանը ժողովրդավարական, իրավական երկիր դարձնելու հարցում վերջին շանսն են: Այժմ է՞լ եք այդ կարծիքին: Վերջերս խորհրդարանում բանավեճ էր ծավալվել համամասնական և մեծամասնական ընտրական սկզբունքների շուրջ: Արդյո՞ք ուշացած չէր այդ բանավեճը. Ընտրական օրենսգիրքն արդեն ընդունված է: - Վերաբերմունքիս մեջ խմբագրումներ և փոփոխումներ չունեմ: Իսկապես, եթե մենք շահագրգռված ենք որակյալ իշխանությամբ, եթե մեզ համար իսկապես արժեք է ժողովրդավարությունն իր բոլոր բաղադրիչներով, եթե մեզ համար արժեք է սոցիալական և իրավական երկիրը, ապա հարցերի հարցն ըստ էության մնում են արդար ընտրությունները: Արդար ընտրությամբ կազմված իշխանություններն են, որ ի վիճակի են, ունեն բարոյական, քաղաքական, հոգևոր ամբողջական ռեսուրսը` առաջնորդելու ազգը, լուծելու այն բոլոր խնդիրները, որ այսօր Հայաստանի Հանրապետության առջև ծառացած են: Այնպես որ, այո, դարձյալ պետք է կրկնեմ, որ առաջիկա խորհրդարանական, ինչպես նաև դրան հաջորդող կամ նախագահական ընտրությունների կազմակերպման որակը, արդար ընտրությունները շարունակում են մնալ մեր քաղաքական օրակարգի ամենաառանցքային հարցերից: Ցավոք, Հայաստանում խնդիրները ոչ թե օրենքի շուրջ են ծագում, այլ այն իրականության, որում մենք ապրում ենք` այդ քաղաքական մշակույթով, այդ քաղաքական ավանդույթով, ընտրությունից ընտրություն կատարելագործվող ընտրական այլասերումներով, ընտրական ձայնը կեղծելով… Ես շատ հույսեր չեմ կապում Ընտրական օրենսգրքի հետ: Օրենքները մի բան են, մեր իրականության մեջ բոլորովին այլ է դրանց իրացումը: Այնպես որ` հրաշալի ձևակերպումներով, միջազգային փորձաքննություններ անցած տասնյակ օրենքներ ունենք, բայց մեր կյանքը բոլորովին այլ նորմերով է ուղեկցվում: - Ասում են` ամեն ինչ նորմալ է այն երկրներում, որտեղ անհանգիստ է խորհրդարանում, իսկ փողոցներում հանգիստ: Իսկ երբ խորհրդարանում անդորր է, փողոցն է անհանգիստ լինում: - Հիմնական քաղաքական բանավեճը պետք է ծավալվի խորհրդարանում: Երբ քաղաքական կշիռ ունեցող զանգվածների այս կամ այն ներկայացուցչական խմբի մուտքը խորհրդարան արգելափակում ես, շարունակ ունենում ես անհանգիստ փողոց, և սկսում ես սպասարկել նրա` շատ հաճախ վուլգար, վերջնագրային, ցինիկ պահանջներին. քո երկրի ողնաշարն ես ջարդում` ինքդ քո ձեռքով: - Ես դիտարկումների արդյունքում հանգել եմ այն եզրակացությանը, որ նորանկախ Հայաստանի խորհրդարանը ինտելեկտուալ առումով շատ անգամ ավելի բարձր էր 90-ականներին, քան այսօր: Ներողություն եմ խնդրում, բայց սա միայն իմ տպավորությունը չի: - Անկեղծ` բոլորովին քարը սեփական պարտեզը նետվածի զգացողություն չունեմ, որովհետև ունեմ այն համոզումը, որ այս խորհրդարանի որակյալ խմբակցություններից մեկը, եթե ոչ ամենաորակյալը մերն է: Իսկ նշված տպավորությանը կասեմ` այո, որովհետև մեր առաջին խորհրդարանը քիչ թե շատ ազատ ընտրությամբ ձևավորված խորհրդարան էր և իր քաղաքական գունային բազմազանությամբ, իսկապես բազմագույն էր, գաղափարների բախում կար, իսկ ճշմարտությունն այդ քաղաքական մտքի բախումներում է ծնվում: - Այսօր շատերն են փաստում, որ 90-ականներին անկախ պետականության և նրա համար պայքարի գաղափարը շատ ավելի ամուր էր մեր մեջ, քան մեր օրերում: Հետո ինչ-որ հետընթաց ապրեցինք: Ո՞րն էր դրա պատճառը: Ասում են` դա ինչ-որ ուժերի ծրագիրն էր: Եթե այո` ապա ի՞նչ ուժերի մասին կարող է խոսք լինել: - Շատ ենք սիրում մեր սեփական մեղքը ինչ-ինչ ուժերի վերագրել, դրսից մեղավորներ փնտրել, երբ մեր բոլոր թերությունների, մեր բոլոր արատների, մեր ձախողումների հիմնական և միակ պատճառը մենք ենք: Եվ քսան տարիների մեջ այո, ձեռքբերումներ ունենք, Արցախը` ազատագրված հողն անսակարկելի արժեք է մեզ համար: Այն պետական արժանապատվություն շոյող, սնող կարևորագույն առանցքն է: Կարող եմ այլ ձեռքբերումներ ևս թվարկել. հարյուրավոր, եթե ոչ հազարավոր օրենքներ… բայց ո՞ւր է հայ մարդը: Հայ քաղաքացին էր լինելու անկախության կրողը, պետականության գաղափարի կրողն ու արժևորողը: Ցավոք սրտի, այսօր նա անտեսված է, պետությունից օտարված է, վիրավորված է, նրա իրավունքները բռնաբարված են… Եթե հանրապետությունում 50 տոկոսանոց աղքատություն ունես, արդյո՞ք հնարավոր է այդքան փեղկված հասարակության մեջ, կլանային օլիգարխիկ տնտեսությամբ, շատ հաճախ նախագահի և վարչապետի կողմից ճշմարիտ ախտորոշում ներով իրականության, բայց դրան չհետևող քաղաքականությամբ, կրկնակի ճշմարտություններով և ստանդարտներով ապրելու… Այս միջավայրում կորչում է մարդը… Իսկ պետությունը նախ պետք է ուղղված լինի մարդուն... - Այդ ամեն ինչը շատ հասկանալի է: Բայց ո՞րն է դեղատոմսը : - Դեղատոմսը շատ հստակ է: Դա մեր առաջին հարցն է, որից սկսեցինք մեր զրույցը: Քանի դեռ երկրում արդար, ազատ ընտրություններ չեն կազմակերպվել և Հայաստանի Հանրապետության իշխանությունները չեն արտահայտում քո հասարակության պատկերը, նրա ազատ կամքի արտահայտությունը չեն, մենք պետք է ունենանք հաշմանդամ պետություն, որը դատապարտված է ներքին ցնցումների և արտաքին միջամտության: Այս գիտակցումով իշխանություն է մեզ հարկավոր և բարձր քաղաքական կամք, որ ասի` տղերք, հերիք է, մեր երկիրը դատարկվող երկիր է: - Այն, ինչ լսեցի Ձեզանից, բազմիցս և հատկապես վերջին ժամանակաշրջանում լսել եմ ՀԱԿ-ից, նրա ղեկավար Լ. Տեր-Պետրոսյանից: Ձեր, այսինքն` Դաշնակցության թվարկածների և ՀԱԿ-ի դրույթների մեջ ես ոչ մի տարբերություն չեմ տեսնում: - Ասվածները ոչ Դաշնակցության, ոչ էլ ՀԱԿ-ի մենաշնորհը չեն: Սա քաղաքակիթ ժողովրդավարական աշխարհի բանաձևն է: - Իսկ ի՞նչն է խանգարում ՀԱԿ-ին և Դաշնակցությանը` այդ ընդհանուր պատկերացումներով միասնաբար հանդես գալ: - Մենք կարող ենք միասնաբար պայքարել ընտրություններին` արտահերթ կամ ընթացիկ: Ինձ համար արժեքն ընտրությունների որա´կն է: Բոլոր քաղաքական ուժերը պետք է պատրաստ լինեն միմյանց հետ համագործակցության, եթե շահագրգիռ են Հայաստանի ապագայով: ՀԱԿ-ի հետ էլ աշխատենք: Ազատ ընտրության հարթակը և կամքը, ցանկությունը կարծում եմ` պետք է բոլոր քաղաքական ուժերին համախմբի Հայաստանի հեռանկարի համար: - Լևոն Զուրաբյանը հենց դա էր ասում` եկեք մի կողմ թողնենք քաղաքական համակրանքն ու հակակրանքը և միասին պայքարենք: - Մենք էլ ենք նույնը ասում: - Կրկնեմ` իսկ ո՞վ կամ ի՞նչն է խանգարում ձեզ միասին գործելու: Համառորեն կրկնում եմ հարցս, որովհետև և´ դուք, և´ ՀԱԿ ղեկավարները տառացիորեն նույնն եք ասում: - Իսկապես, մենք ՀԱԿ-ի հետ գաղափարական բազմաթիվ անհամատեղելիություններ միգուցե և ունենք, բայց տվյալ պարագայում գաղափարական խնդրի հարց չէ: Իշխանություն ձևավորելու խնդիրն է` լեգիտիմ, ժողովրդավարական ճանապարհով: Այս` ազատ, արդար ընտրություններ օրակարգի շուրջ մենք միմյանց հետ գործակցելու եզրեր ունենք, պետք է մեր ամբողջ քաղաքական դաշտը քաղաքական կամք դրսևորի:
