«Արդաղիոնի» չվերծանված խորհուրդը


Չեմ չափազանցնում£ ԵՊՀԹ վարա·ույրի բացվելուն պես տարվեցի հնամենի շրջիկ դերասանախմբի ·եղանկարչական բնութա·րականությամբ£ Բազմաթիվ թատերական առիթներ ունենալով շնորհառատ Ստեփանյան քույրերի` Անուշի ու Լիլիթի բեմանկարչական նրբաճաշակ ունակությունների լակոնիկ արտահայտչականությամբ տպավորվելու` սրտապնդվեցի երկուստեք ·տնված զուսպ հնարքների համադաշնությամբ ստեղծված բեմակերպարով ՀՀ արվեստի վաստակավոր ·ործիչ Ժիրայր Դադասյանի թատերայնացրած «Արդաղիոն» միմոդրամայի£ Նաիրա Եդի·արյանի համահեղինակությամբ ստեղծելով ·րական ատաղձը Սբ. Արդաղիոնի մարտիրոսության (ըստ Հայսմավուրքի)` ուրույն ·եղա·իտության առանձնակի ·րավչությամբ բեմադրիչը նորովի կարևորում է իր ղեկավարած թատրոնի եզակի ·ունապնակը արդի հայ թատերախճանկարում£ Ընտանեկան համախոհությամբ առաջնախաղի վեհերոտությունից նկատելիորեն ձերբազատված բեմականացումը, ·ործողության մեջ մտնելով փոքրաթիվ դերասանախմբի հեքիաթաշունչ կենդանացմամբ ու հիմնականում արևելածին երաժշտական մոտիվների (ձևավորումը` Լևոն Դադասյանի) միահյուսված ներ·ործությամբ, ակնթարթորեն կենտրոնացնում է մարմնակերտ պլաստիկ պատկերաշարերի այլաբանական խորքերի ·աղտնազերծման վրա հանդիսատեսի ուշքն ու միտքը£ Սև լայնատարած հանդերձում ասես ներքին պարունակությունը (ուղիղ և փոխաբերական իմաստով) թաքցրած Կախարդուհու (Ռուզան Հակոբյան) ակնդետ, փետրաթեթև տեղաշարժերով ձևավորվող առաջին պատկերների խորհրդավորությունը տեսարանից տեսարան հա·ենում է նոր ենթիմաստներով, երբ անսպասելիորեն «լույս աշխարհ են ·ալիս» նրա «խավարամած ընդերքից» յուրատիպ բաքոսուհիները£ Ճկուն պլաստիկայով խաղարկվում են անորոշ պատառիկներ հեթանոսական հանդիսանքների ո·ով Նաիրա Եդի·արյանի, Զարուհի Անտոնյանի տարակերպ ու հեզաճկուն ակտիվությամբ£ Զավեշտախառն դրվա·ների հարաճուն ռիթմում Հայկ Զորիկյանի այլազան «ելումուտը» աշխուժացնում է դիմակազարդ թատերախաղը, որին խանդավառ տեմպ է հաղորդվում վարձկան նորեկի` Արդաղիոնի (Համլետ Չոբանյան) շուտով ներ·րավմամբ£ Պարկածածկ աներևույթ մուտքից, կարծես, ուրվա·ծվում է տարանջատումը դերասանախմբի ու նրան դժվարությամբ մերվող Արդաղիոնի£ Այդուհանդերձ, հստակ բացահայտում չի ·տնում` հետա·ա ակնահաճո պատկերաշարերում խճողելով ·աղափարաբովանդակային հիմնառանցքի ամբողջացումը£ Թե° IV դարում Հռոմի կողմից արևելյան քաղաքներ ուղարկվող թատերախմբերի առաքելության (փնովել նորահայտ քրիստոնեական հավատը ավետարանական պատումների ծաղրուծանակմամբ) ձախողման, թե° հեթանոսների բնականոն վերափոխման անխուսափելիության£ Եվ շուտով խաթարվում է մանրակրկիտ մտահղացված ու հնարամիտ վարպետությամբ ·եղաշնորհ թատերայնացվող միմոդրամայի խոհազ·ացական ներ·ործությունը£ Մունջ պատկերների արտահայտչաձևերում պարփակվածի ·աղտնազերծումը հընթացս ·րեթե անհնար է դառնում մինչևիսկ մնջախաղի մոլի սիրահար հանդիսատեսի համար£ Ցնցված ավարտական տեսարաններում Արդաղիոն¬Չոբանյանի դրամատիկ ապրումներով ներազդու անխնա հալածանքների «դյուրընթեռնելի» պատկերներից` կարկամում է հանուն ·երապատիվ նոր հավատքի նրա նահատակությունն ընդունել որպես տրամաբանական եզրահան·ումը մինչ այդ իրեն ցուցադրված դրվա·աբույլի£ Հետահայաց մտաբերում է միջանցիկ վախվորած հայտնությունները ճերմակասքեմ անաղարտ հրեշտակի (·ուցե` Մարիամ Աստվածածնի)£ Ջրով մաքրա·ործման պահը վերհիշում, Արդաղիոնի ցուցաբերած փրկարար օ·նությունը, դերասանախմբի հե·նական վերաբերմունքը` բավարար հիմնավորում չ·տնելով, սակայն, խաչափայտի փոխված սայլակին անշնչացած Արդաղիոնի հո·ու համար նրա ծնկաչոք վերջնաղերսում քրիստոնեության հաղթանակի հավատընծա նախանշան տեսնելու£ Մտասևեռումները, այդուհանդերձ, ներկայիս աղերսներին ակամա զու·ակցվելով, ապոկալիպտիկ զ·ացողություններ են հարուցում£ Չմոռանանք, որ վարպետ բեմադրիչը մերօրյա հեռուներից է արժևորում երկհազարամյա այլախեղումները հեթանոսա կան նախահենքից այդպես էլ չազատա·րված «խաչապաշտ» մարդկության£ Ապաշխարելու յուրատիպ ահազան· է հնչեցնում հանուն վաղվա քրիստոսավայել հարատևության` Աստծո պատվիրաններին համարժեք… Ավելի քան վստահ եմ, եթե Մնջախաղի պետական թատրոնը զրկված չլիներ ստեղծա·ործական կանոնավոր առօրյա ունենալու կայուն հնարավորությունից, ժանրի օրենքների խորա·իտությամբ բեմավորված այս ·եղեցիկ ներկայացումը, «Չարի ծաղիկների», «Շերանիկի», «Գիրք ծաղկանցի», «Մա·աղաթի» հան·ույն, առանց էական հարցականների կդաջվեր հանդիսատեսի հիշողության ծալքերում£ Ոչ միայն պլաստիկ լուծումների ·եղանկարչական բարձրարվեստ պատկերավորությամբ, այլև դրանցով հետապնդված ·լխավոր ասելիքի շեշտադրումների համակցված, դյուրընկալ ամբողջությամբ£ Գոյատևելով կենվորի անփառունակ կար·ավիճակով` տեսակի մեջ միակ մեր այս թատրոնը շաբաթական մեկ ան·ամ է հաջողեցնում հանդիպել իր հանդիսատեսի հետ` ցուցադրելով խաղացանկային 11 ներկայացումներից 7¬ը Երևանի պատանի հանդիսատեսի թատրոնի բեմում£ Չունենալով աշխատանքային պատշաճ պայմաններ` ստեղծա·որ ծական 12 հո·անոց խմբի նվիրումով, կարելի է ասել` հերոսաբար, պահպանում է արվեստասերների համար ժանրի բացառիկ թատերահմայքը` բեմում ·րեթե չերևակելով կարծրացած հիմնախնդիրների զորեղ ներ·ործությունը£ Ոչ մի դեպքում չհամակերպվելով անմխիթար ներկային` նոր բեմադրություններ է նախաձեռնում£ Լիարժեք փորձերից զրկված` փորձություններին դիմա·րավելու կենսունակություն դրսևորում£ Ի հեճուկս կենվորի կար·ավիճակի` շուտով կայացնում հաջորդ ներկայացումը` «Դև»¬ական փորձարարությունից նկատելիորեն ձերբազատված «Շրջանակից դուրս» նոր բեմադրության Յուրի Կոստանյանի: Չի բացառվում, որ այս թատերախմբի անուղղելի լավատեսությունն ի վերջո իրատեսական ակունքներից ամրանա£ «Թատրոն-X» III հանրապետական փառատոնի շրջանակներում օրերս ներկայացված «Արդաղիոնը» ջերմ ու մանրազնին քննարկման արժանացավ ինքնաբուխ£ Հայացքն առաջին ան·ամ դեպի թատերարվեստ հառած փառատոնի ·լխավոր հովանավոր «Գա·իկ Ծառուկյան» բարե·ործական հիմնադրամն ու «MULTI GROUP» կոնցեռնը, կարծում եմ, սրտացավ աջակցությամբ կընդունեն ապրելու իրավունք նվաճած այս ինքնատիպ թատերախմբի տնանկության փաստը£ Մենք հպարտ ենք, որ Մնջախաղի թատրոն ունենք, որ այն հանիրավի չի վերասերվել, ասենք, երաժշտական կամերայինի նման£

Նվարդ ԱՍԱՏՐՅԱՆ