Նախ` զենք, ապա` պճնանքի բաղադրիչ Ճապոնական հովհար. կանացի ի՞ր, թե՞ զենք

Երբեմն հանելուկային թվացող ·եղեցիկ ու հարմարավետ այս հովհարները հինավուրց պատմություն ունեն: Դրանք ճապոնական հա·ուստի անբաժանելի մաս են կազմել` առօրյա կենցաղային կիրառությամբ: Ճապոներեն լեզվով հովհարների երկու տեսակ է տարբերակվում. ուտիվա և սենսու: Ուտիվան հովհար¬ծաղկաթերթերն է (մեծ հովհար)` պատրաստված փայտի ամբողջական կտորով կամ մետաքսով երեսպատված մետաղալարե հենքով: Սենսուն չինական ծա·ում ունի և բաղկացած է մի քանի թիթեղից, որոնք կարող են ծալվել ու բացվել: Ճապոնիայում սենսուն օ·տա·ործվել է հիմնականում մարտարվեստներում: Այդպիսի հովհարներով` ծալված վիճակում հնարավոր էր հարվածել հակառակորդի ·լխին, իսկ բացված վիճակում` կոկորդին, քանի որ դրանց եզրաշերտերը շատ սուր էին տաշված: Ուտիվան մարտական հումբայի (թար·մանաբար` զորապետի հովհար) նախատիպը դարձավ: Այս հովհարները պատրաստում էին ամբողջական փայտից կամ մետաղից և երեսպատում լաքով ու ջրադիմացկուն հատուկ նյութերով: Հումբայի մարտական ·ործածության մասին պատմական շատ վկայութուններ կան: Սակայն մարտադաշտում և մենամարտերում ավելի հաճախ օ·տա·ործվում էր ծալովի հովհարի տեսսեն տեսակը: Այն կրում էին ոչ միայն բարձրաստիճան զորապետերը, այլև սովորական սամուրայները: Դրա օ·տա·ործման տեխնիկան այնքան բազմազան էր, որ ժամանակի ընթացքում այն ծնունդ տվեց նոր մարտարվեստի` տեսսեն¬ձյուցու: Ռազմական հովհարի (և հատկապես` հումբայի) հիմնական նշանակությունը մարտադաշտում դրանով հրամաններ տալն էր: Դրանք նախշազարդվում էին` դեղին ֆոնով ու կարմիր եզրա·ծով, ինչը խորհրդանշում էր արևը. հակադարձ երեսին պատկերվում էր նույնատիպ շրջա·իծ, բայց դեղին ·ույնով` կարմիր ֆոնի վրա: Ժամանակի ընթացքում, երբ ճապոնացիների կյանքն ավելի խաղաղ դարձավ, ուտիվա հովհարները տարածուն դարձան արտիստների, ·եյշաների ու միջին դասի մարդկանց շրջանում: VIII դարում տարածում ·տավ և սենսուն, որի կողերը պատրաստում էին թանկարժեք փայտից (սանդալի, ճապոնական մայրիի, երբեմն էլ` բամբուկի) և ամրացնում ճապոնական մա·աղաթով: XII դարում սենսուները պալատական տիկնանց ամենա·ործածական պիտույքներից էին: Շատ ազնվականուհիներ, բարձրաշխարհիկ կյանքից ձանձրանալով և Միեյդո մենաստան ·նալով` հետներն իրենց հովհարն էին տանում: Այդտեղ էլ դրանց նոր` միեյդո տարատեսակը ծա·եց: Արևապաշտպան հովանոցների առաջացմանը զու·ընթաց, հայտնվեց հովհարի օ·ի տեսակը, որը նույնպես անվանվում է «արևի հովհար»: Դրանք շատ թեթև են, արտաքին տեսքով նման են արևի սկավառակի մի հատվածի, որից շողիկներ են տարածվում: Նախկինի նման` հիմա էլ օ·իներն օ·տա·ործում են պարողները և ·եյշաները: Ահա թե որքան խորհրդավոր են այսօր արդեն ողջ աշխարհում հար·ի դարձած հովհարները, որոնց ծա·ման մանրամասները քչերին են հայտնի: