«ԱՄԵՆ ՄԻ ՕՐԸ ՏՈՆ ԷՐ ԻՆՁ ՀԱՄԱՐ»


 

«Ոսկե ծիրան» փառատոնի պատվավոր հյուրերի մեջ էր նաև մեր նշանավոր հայրենակիցը` Ուկրաինայի ժողովրդական արտիստ, ԽՍՀՄ պետական մրցանակի դափնեկիր Ռոման ԲԱԼԱՅԱՆԸ, ականավոր կինոբեմադրիչը, ում շատ ֆիլմեր արդեն դասական արժեքներ են դարձել: Մեր զրույցը տեղի ունեցավ «Մոսկվա» կինոթատրոնի սրճարանում, որը շատ էր հավանել կինոբեմադրիչը:

«ԱՄԵՆ ՄԻ ՕՐԸ

ՏՈՆ ԷՐ ԻՆՁ ՀԱՄԱՐ»

- Մեր կինոսիրողները բարձր են գնահատում Ձեր ֆիլմերը, ծանոթ են Ձեր ստեղծագործությանը, սակայն շատ քիչ բան գիտեն Ձեր կենսագրության մասին: Կուզենայի, որ պատմեիք Ձեր մասին:

- Իմ մասին չեմ սիրում պատմել: Կան հանրագիտարաններ, կինոբառարաններ, որտեղ ներկայացված է իմ կենսագրությունը: Սակայն Երևանում ինձ պարտավորված եմ զգում և անպայման կպատմեմ, որովհետև այստեղ ես ինձ ոչ միայն հարազատ տանն եմ զգում, այլև` պարտավորված: Ծնվել եմ Լեռնային Ղարաբաղում, 1941 թվականին: Հայրս` Գուրգեն Բալայանը, զոհվել է Հայրենական պատերազմի ժամանակ, ու ես նրան չեմ հիշում: Տասնութ տարեկան հասակում որոշել եմ ինձ նվիրել արվեստին: Ընդունվել եմ Ստեփանակերտի հայկական պետական թատրոն, երկու տարի դերասան եմ եղել այս թատրոնում: Լավ թատրոն էր, շատ լավ դերասաններ էին այստեղ աշխատում:

- Ի՞նչն էր պատճառը, որ չմնացիք Ստեփանակերտում:

- Ես երազում էի կինոբեմադրիչ դառնալ: Հրապուրված էի կինոյով. իմ օրն սկսվում և ավարտվում էր կինոյով: 1961-ին ընդունվեցի Երևանի գեղարվեստաթատերական ինստիտուտի ռեժիսորական ֆակուլտետ: Արվեստանոցի ղեկավարը Վավիկ Վարդանյանն էր, երկրորդ դասախոսը` Ռաֆայել Ջրբաշյանը: Ես շատ բան սովորեցի նրանցից, սակայն դարձյալ չէի համակերպվում, ուզում էի անպայմանորեն ստանալ կինոբեմադրիչի կրթություն: Ուստի երեք տարի այստեղ սովորելուց հետո, մեկնեցի Կիև և ընդունվեցի Կարպենկոյի անվան ինստիտուտ, որը բազմապրոֆիլ էր, պատրաստում էր թատրոնի և կինոյի մասնագետներ:

- Ինչ-որ օրինաչափություն եմ ուզում տեսնել այն բանի մեջ, որ Դուք ևս հայտնվեցիք Կիևում: Փարաջանովն էլ կինոինստիտուտն ավարտելուց հետո մեկնեց Կիև և այնտեղ նկարահանեց իր առաջին ֆիլմերը:

- Այո´, ինչ-որ օրինաչափություն պետք է տեսնել: Իհարկե, ինձ Փարաջանովը չտարավ Կիև, սակայն արդեն Կիևում ես հրապուրվեցի փարաջանովյան կինոյով: Փարաջանովը փոխեց շատ բան մեր պատկերացումներում, ստիպեց այլ կերպ նայել կինոյին, կինոստեղծագործությանը: Ես փարաջանովյան արվեստի հետնորդը չեմ, որովհետև այլ են իմ գեղագիտական սկզբունքները, սակայն անպայմանորեն նա իր ազդեցությունն ունեցել է իմ աշխարհայացքի վրա, ստիպել է մտածել «պոետիկ կինոյի» մասին:

- Ասում են, որ Դուք հատկապես դասականներին էիք դիմում, որպեսզի Ձեր նկատմամբ էլ ճնշումներ չլինեին:

- Ես չէի տեղավորվում գաղափարախոսական այն կաղապարների մեջ, որոնք պարտադիր էին խորհրդային տարիներին: Այո´, դասականներին դիմելով` ես նաև ապահովագրում էի ինձ: Դասականներն ինձ օգնեցին գնալու մի նոր աշխարհաճանաչողության, կինո բերելու այն մարդկանց, ում համար արժեքներն այլ էին, ովքեր պարտադրում էին մեզ մշտապես ձգտել դեպի մարդկայինը:

- Դուք նկարահանել եք «Մծենյան գավառի Լեդի Մակբեթը», «Պահպանիր ինձ, իմ թալիսման» ֆիլմերը` ըստ դասական ստեղծագործությունների: Բայց Ձեզ առաջին հերթին մեծ ճանաչում բերեց «Թռիչքներ երազում և արթմնի» ֆիլմը, որի համար արժանացաք ԽՍՀՄ պետական մրցանակի...

- Հարցի էությունը հասկացա: Այս ֆիլմն ինձ համար իսկապես արթմնի ու երազում տեսած տեսիլների ամբողջությունն էր: Ինձ համար այս ֆիլմում ժամանակի խնդիր չկար, ես մարդուն էի քննում ու բացահայտում: Իմ հերոսները կարող էին լինել ցանկացած ժամանակի մեջ, կարևորը նրանց հոգեբանությունն էր, սիրահարվածությունն իրենց երազներին:

- Ազգությամբ լինելով հայ` Դուք երբեք Ձեր ստեղծագործություններում չեք գնացել դեպի հայկականությունը, հայկական թեմաների շոշափումը:

- Ես հայ եմ իմ մտածողությամբ և իմ էությամբ: Հայկականությունն իմ արմատների մեջ է, իմ մտածողության մեջ է: Բնավ էլ պետք չէ, որ նկարահանեմ հայերի և կամ հայկական միջավայր, որպեսզի լինեմ հայ: Իմ ֆիլմերում առկա է բանաստեղծականությունը, առկա է քնարականությունը: Իսկ դրանք հենց իմ ժողովրդից ինձ եկող հատկանիշներ են: Հայերն աշխարհի ամենաբանաստեղծական ժողովուրդն են, իմ ֆիլմերում հենց այդ բանաստեղծականությունն է գերակա:

- Ինչպիսի՞ հանդիսատես եք միշտ երազել:

- Հատկապես խորհրդային տարիներին, որպես բեմադրիչ ես ուզում էի, որ իմ ֆիլմերի ցուցադրությունների ժամանակ լիներ շատ և տարաբնույթ հանդիսատես: Ես իմ ֆիլմերը նկարահանում էի նրանց համար, ովքեր չէին տուժել գրաքննությունից, ում վրա չէր ազդել տոտալ ազատությունը: Իմ ֆիլմերը նայում էին նրանք, ու իրենց գնահատականներն էին հնչեցնում: Հիմա էլ ուզում եմ, որ իմ ֆիլմերը դիտեն այնպիսի հանդիսատեսներ, ովքեր իրենց հոգում կրում են ազատությունը:

- Մեկ տարի առաջ երևանյան «Ոսկե ծիրանի» ժամանակ Դուք արժանացաք «Փարաջանովյան թալեր» մրցանակին: Ինչ-որ բան փոխե՞ց այն Ձեր կյանքում:

- Մրցանակները ոչինչ չեն փոխում, սական հաղորդում են բարձր տրամադրություն: Հաճելի է, երբ գնահատվում ես: Հատկապես ուրախացա, որ իմ անունն առնչվեց մեծն Փարաջանովի անվանը: Շատ պատվաբեր է կրել նրա անունն իր վրա առած մրցանակը: Բայց ամենից շատ ուրախանում եմ երիտասարդների հաջողություններով: Հայաստանում մեծ թվով երիտասարդ բեմադրիչներ կան. տաղանդավոր մարդիկ են, տաղանդավոր ֆիլմեր են ստեղծում: Հենց նրանց շնորհիվ էլ Երևանում գտնվելու ամեն մի օրը տոն էր ինձ համար:

- Փաստորեն, Դուք ծանոթ եք հայկական երիտասարդ կինոյին:

- Չպարծենամ, ծանոթ եմ կիսով չափ: Սակայն իմ տեսած ֆիլմերը հույս են ներշնչում, որ հայկական կինոն մեծ ապագա ունի: Նշանավոր վարպետների ստեղծած կինոն պատմություն է, և նրանցից սովորելու շատ բան կա: Ուրեմն երիտասարդները պիտի նայեն նրանց ֆիլմերն ու ստեղծեն սեփական կինոն:

- Թույլ տվեք շնորհակալություն հայտնել Ձեզ հարցազրույցի համար և հույս հայտնել, որ տասներորդ «Ոսկե ծիրանին» դարձյալ կլինեք Երևանում:

- Իհարկե, կլինեմ: Միայն Աստված կամենա... Ամենալավ բաները` ձեր ընթերցողներին ու Հայաստանին: Պետք է լավ պահել Հայաստանը:

Լևոն ՄՈՒԹԱՖՅԱՆ