Ժողովուրդը չի սխալվում


 

Արմուշի հորը համագյուղացիք չգիտես ինչու «էշ Աբո» անունով էին կնքել: Երևում էր Աբոն վարժվել էր իր մականվանը. ոչ տրտնջում էր, ոչ էլ պատիվ պահանջում, բայց Արմուշի ընկեր Հրաչը վիրավորվում էր, որ հարազատ ընկերոջ հորը իզուր ծաղրում են:

Արմուշը հաճախ էր Հրաչին հպարտորեն պատմել, որ 1914 թ. հայրը մասնակցել էր Առաջին համաշխարհային պատերազմին, շարքային զինվորից սերժանտ դարձել ու դրանով ոգևորված` Գերմանիայի դեմ կռվելով հասել մինչև Հունգարիա: Այնտեղ կռիվներ տվել ճահճուտներում, որից թոքաբորբ էր ստացել: Դրա հետևանքով Երկրորդ համաշխարհային պատերազմին չմասնակցեց: Գյուղի դպրոցում ուսուցիչների պակասի պատճառով հորը աշխատելու էին հրավիրել` որպես ֆիզկուլտուրայի դասատու:

Հիմա, երբ շատերը պատերազմից եկել ու դեռ գալիս էին կիսամարդ դարձած, Աբոն իր տանը, հեռավոր թիկունքում անհուսալի հիվանդ, տեղաշոր է ընկել:

Հրաչը շատ էր կարեկցում, հաճախ էր այցելում ընկերոջը` հետաքրքիր զրույցներով թեթևացնում Աբո ձաձայի վիշտը: Աբոն էլ հարցուփորձ էր անում աշխարհի ելումուտից, պատերազմի հետևանքներից, մեռնող-ապրողից, երբեմն էլ նրա հորից.

- Ձերոնք ո՞նց են, քրոջդ ուզող կա՞: Ախպորդ պիտի բանակ տանեին, տարա՞ն-չտարա՞ն... Կռիվը պրծել ա, թող գնա` տղամարդ դարձած հետ գա:- Հրաչի հոր մասին խոսելիս` Աբոյի տնքոցների հաճախականությունը շատանում էր.

- Հը, հերդ ո՞նց ա, երևի դրությունը վատ ա, որ գոնե մի անգամ էլ ա չի գալիս` տենա ինձ:

- Չէ, Աբո հոպար, լրիվ առողջ է, կոլխոզում գիշեր-ցերեկ աշխատում է:

- Տո, աշխատանքն էդքան վռա՞զ ա, գա` հալս իմանա, մի հատ տիպս կենդանի տեսնի, վախում ա չիներն ընկնի՞:

- Պապաս գիտի, ամեն անգամ քո մասին պատմում եմ: Պապաս ասում է` ինձնից 14 տարով ջահել է, ասա շատ չմտածի, շուտով ոտի կկանգնի, էս աշխարհում ամեն ինչ փոփոխական է:

- Այ Հրաչ, տեսնո՞ւմ ես ինչ անարդարություն է. հերդ ինձնից տարիքով` ամեն ինչը տեղը, բայց ես ըսենց պառկած, ընկած մեռնում եմ:

- Աբո հոպար, չես մեռնի, քեզ մի ներշնչիր: Արմուշը հրեն համալսարանը կավարտի, հլա հարսանիք կա, քեֆ-ուրախություն, առանց ծնողի ո՞նց կլինի:

Աբոյի կինը` Անգինը կանչեց.

- Երեկվա բորշից մի-մի աման մնացել ա, բերեմ էստե՞ղ, թե՞ գաք մեծ սեղանի մոտ, մի քիչ հացն է քիչ...

***

Արմուշը համարյա լացակումած Հրաչին իր սիրտը բացեց.

- Պապան շատ է վատացել, հատկապես ձեր վերջին զրույցներից հետո:

- Արմուշ, ես ավել-պակաս բան չասի, դու կողքիս էիր:

- Մեզ համար է էդպես, բայց հետո քիչ մնաց մահու դուռը հասներ:

- Տեսնես ի՞նչ եմ արել, որ ազդել է:

- Կներես Հրաչ, ախպոր պես, անհարմար եմ զգում, բայց ո՞նց ասեմ: Չասել էլ չի լինի: Ախր ամեն անգամ, որ հետո քեզ հարցնում է` պապադ ո՞նց է, դու էլ պարզ, միամիտ պարծենում ես հորդ առողջությամբ ու հաջողությամբ: Հերս էդ ամենից վատանում է, շունչը կտրվում է... Ի՞նչ կլինի, էս անգամ որ հարցնի, խնդրում եմ ասա` պապաս վատ է, շատ վատ է, համարյա մահամերձ է, դրանից հորդ ոչինչ չի պատահի, խնայի հորս:

- Բայց Արմուշ ջան, էդ ինչի՞ համար:

- Է, ո՞նց ասեմ, հերս ըտենց ա... Ուրիշի լավը վատ է տանում: Հրաչ ջան, դրա համար հազար ներողություն եմ խնդրում: Հետո ուրիշ թերություններ էլ ունի, քեզ միայն այդ է հայտնի: Մենք` ընտանիքի անդամներս, ներում ենք, դու էլ որպես ամենամտերիմ ընկեր, հասկացիր, ների´ր...

Հրաչի միտքը հեռուն գնաց, ուզեց իր համար պարզել, թե ինչո՞ւ են գյուղացիները նրան «էշ Աբո» անվանում: Զարմացավ, թե ինչպես է ժողովուրդը նկատում, զգում տվյալ մարդու բնորոշ թերին, առավելությունը և ըստ այդմ ամենադիպուկ մականունով կնքում: Ժողովուրդը երբեք չի սխալվում...

Հրաչը էլ չայցելեց Աբոյին: Մի օր էլ իմացավ, որ ընկերոջ հայրը մահացել է: Հրաչը ախր չէր հասցրել Աբոյին ուրախացնել` ասելով, թե իր հայրը շա˜տ վատ է, մահամերձ է...Գուցե Աբո հոպարը այսօր ողջ լիներ:

Հրանտ ՀՈՐԻԶՈՆ, Գուրգեն ԼՈՌԵՑԻ