Ձևավորվում է քաղաքացիական գիտակցություն


Իշխանական վերադասավորումների մասին մեր զրույցն այս անգամ ՀՀ ԳԱԱ թղթակից անդամ, սոցիոլոգիայի դոկտոր, պրոֆեսոր, փիլիսոփայության և սոցիոլոգիայի ինստիտուտի տնօրեն, սոցիոլոգների ասոցիացիայի նախագահ Գևորգ ՊՈՂՈՍՅԱՆԻ հետ է: - Վերջերս տեղի ունեցած հրաժարականներն ու նոր նշանակումները, իշխանության ներսում վերադասավորումներն ի՞նչ արձագանք են գտել հանրութ յան շրջանում: Քաղաքագետների բնորոշմամբ` պարզապես իշխանությունները պատրաստվում են ընտրությունների: - Պաշտոնանկությունները, տեղափոխումները հանրության համար երկու իմաստ ունեն. ամենակարևորը` շատերի պաշտոնանկությունը վաղուց արդեն հանրության կողմից պահանջված էր: Ազգային Ժողովի նախագահի հետ բնակչությունը շատ հազվադեպ է շփվում, բայց կան պաշտոնյաներ, որոնց մասին բնակչությունն իր կարծիքը ձևավորում է` առօրյա շփումներից: Այդ առումով եմ ասում, որ կան փոփոխություններ, որոնք հասարակության կողմից վաղուց էին սպասված: - Այսինքն, այդ փոփոխությունները համապատասխանո՞ւմ էին հասարակական պահանջին: - Այո: Օրինակ. դուք չեք կարող ասել, որ Հայաստանն օրենքի երկիր է, որ օրենքը խախտողներն անմիջապես պատժվում են: Բազմաթիվ աղմկահարույց սպանություններ, կողոպուտներ, այլ հանցագործություններ եղան, որոնք այդպես էլ չբացահայտվեցին: Հատկապես իրավապահ կառույցներից մեծ դժգոհություն էր ձևավորվել: Ուստի այս ոլորտում կադրային փոփոխությունը հանրության համար ընդունելի է: Ավելին` հարց է դրվում, թե ինչու այդքան ուշացումով: Սա առաջին մոտեցումն է: Փոփոխությունների վերաբերյալ կա հանրության նաև երկրորդ մոտեցումը, թե` ահա, վերջապես իշխանությունները սկսեցին մի քիչ ձգվել, հավաքվել, կադրային փոփոխություններ անել այնտեղ, որտեղ ձախողումներն ակնառու են: Բայց մեզանում ձևավորվել է մի խավ, որը չարամտորեն է ընկալում այս տիպի պաշտոնանկությունները: Այդ խավը միայն ուրախանում, չարախնդում է, երբ ցանկացած պաշտոնյայի հեռացնում են: Ես այս երևույթը դրական չեմ համարում. բոլոր մարդիկ էլ սխալվելու իրավունք ունեն: Բայց Հայաստանում դժգոհների քանակը բավական մեծ է: Դրանք նաև այն մարդիկ են, ովքեր իրենց սեփական բիզնեսն ունեն, որոշակի կենսամակարդակ են ապահովում, բայց միևնույն է` դժգոհ են: - Ցանկանում եք ասել, որ մեզ մոտ առկա է արդարության պակա՞ս: - Միանշանակ: Ե´վ օրինականության պակաս, և´ արդարության պակաս, և´ ընդհանրապես բնակչության նկատմամբ պատշաճ մտահոգության, պատշաճ վերաբերմունքի լուրջ պակաս: Պատճառը բոլորին է հայտնի. օլիգարխիկ, մոնոպոլ տնտեսական վիճակ է ստեղծվել: Եկամուտի մակարդակով 5-7 տոկոս կազմում է մեր վերնախավը, մոտ 15 տոկոսը միջին խավն է` նրանք, ովքեր իրենց կենսամակարդակը միջին կամ մի քիչ բարձր ապահովում են: Եվ կա մի ահռելի շերտ, որը մենք անվանում ենք աղքատներ, չքավորներ: - Հանրության որոշակի շրջանակներում կարծիք կա, որ այս փոփոխություններով իշանությունները պատրաստվում են առաջիկա ընտրություններին... - Հանրության համար սպասելի տեղաշարժեր կան այս կադրային փոփոխություններում, բայց նաև կա սոցիոլոգի տեսանկյունից մի շատ լուրջ բայց: Արվող ցանկացած կադրային փոփոխության` հանրությանը տրվող բացատրական բանաձևը բացարձակապես չի համապատասխանում այդ փոփոխության պատճառների մասին հանրության ընկալումներին: Որևէ երկրում որևիցե պաշտոնյայի հեռացնելիս հստակ ձևակերպում են տալիս, ձախողել է այս-այս գործերը: Իսկ մեզ մոտ բոլոր տեղափոխումները դրական ենթատեքստով են հրամցվում: - Շնորհակալություն են հայտնում կատարած աշխատանքի համար: - Այո: Եվ հանրությունը չի հասկանում` սա ա՞յն էր, որին իրենք սպասում էին: Բարեփոխումնե՞ր են ընթանում և կաշառակերների՞ց են ձերբազատվում, թե՞ պարզապես ինչ-որ կարուսելի պես մի բան է: Այսինքն, արված քայլն ինքնին դրական գնահատվելով, բայց չստանալով անհրաժեշտ ձևակերպումը, հիասթափություն է առաջացնում: Ես գտնում եմ, որ բացատրական, քարոզչական աշխատանքը շատ թույլ հիմքերի վրա է դրված մեր երկրում: Մի օրինակ բերեմ. Երևանի քաղաքապետ Կարեն Կարապետյանի պարագայում հանկարծ հայտարարվեց, որ նա հրաժարական է ներկայացնում` անձնական պատճառներով: Հետո պարզվեց, որ Ռուսաստանում լավ պաշտոն են առաջարկել` բարձր աշխատավարձով: Ստացվում է` որտեղ հաց` էնտեղ կաց հոգեբանությունը վերաբերում է բոլորին` ամենաշարքային բանվորից մինչև բարձր պաշտոնյա: Երբ հասարակ քաղաքացին աշխատանքի համար մեկնում է Ռուսաստանի որևէ մարզ, ասում ենք` արտագաղթ է: Իսկ Երևանի քաղաքապետի դեպքում նույնիսկ ասվում է, որ խորհրդակցել ու իր գնալը համաձայնեցրել է Հանրապետության նախագահի հետ: Սա նշանակում է` ամենաբարձր մակարդակով կնիքել արտագաղթը. մարդուն լավ գործ են առաջարկել, ինչպե՞ս չգնա: - Ասացիք` իրատես սերունդ է եկել, որը չի ձգտում դեպի կուսակցություն: Դա արդյո՞ք նշանակում է, որ վստահությունն է պակասել կուսակցությունների նկատմամբ: - Մեր հարցումները ցույց են տալիս, որ վստահությունը կուսակցությունների նկատմամբ խստորեն նվազել է: Մի երկու ընտրություններից հետո մարդիկ հասկացան, որ անկախ հանգամանքից` ՀՀՇ-ն է իշխանության, Դաշնակցությո՞ւնը, թե՞ չգիտեմ` որ մեկը, ժողովրդի վիճակը մեծ հաշվով մնում է նույնը: - Ձեր թույլտվությամբ, նաև մի սադրիչ հարց: Ձեր դիտարկումներն ի՞նչ են հուշում, այսօր որքանո՞վ են հավատում ու վստահում սոցիոլոգներին: Արդյո՞ք չի ասվում, թե դրանք պատվիրված տվյալներ են: - Ասում են: Վստահությունն էլ է ցածր: Ավելին ասեմ, սոցիոլոգիա էլ կա սոցիոլոգիա էլ, ինչպես կա թերթ և թերթոն, կա բժիշկ, որին վստահում են, կա նաև բժիշկ, որը պարզապես դրամ է շորթում և ուրիշ ոչինչ: Նույն ցավն ամեն տեղ էլ կա, այդ թվում նաև սոցիոլոգիայում: Սոցիոլոգիան լայն գիտություն է մեր` հասարակության մասին: Նեղ, քաղաքական սոցիոլոգիան, որը վերաբերում է միայն ընտրություններին, մի մեծ ստվեր է գցել այս գիտության վրա: - Շնորհակալություն` իրոք հետաքրքիր զրույցի համար: Չգիտեմ` այս հարցազրույցը երբ պատրաստեմ, ընթերցողները որքանո՞վ կհավատան մեր զրույցի անկեղծությանը: - Կարևոր չի, որ նրանք իմ կամ ձեր անկեղծությանը հավատան: Շատ ավելի կարևոր է, որ իրենք իրենց ուժերին հավատան, իրենց անկեղծությանը հավատան: Մեզ համար դա շատ ավելի կարևոր է: Որ ասում եմ` քաղաքացիական գիտակցություն է ձևավորվում, դրանից ավելի կարևոր բան չկա:

Արթուր ԴՈԽՈԼՅԱՆ